آمونیاک (به انگلیسی: Ammonia) با فرمول شیمیایی NH3،مهم‌ترین ترکیب هیدروژنهٔ ازت (نیتروژن) است که در هوای شهرها و مجاورت مستراح ها وجود دارد. در طبیعت از تجزیهٔ مواد آلی ازت دار هم‌چون اوره ادرار به‌دست می‌آید.

آمونیاک سبب تحریکات دستگاه تنفسی، پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به شش‌ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می‌تواند سبب مرگ شود. رومی‌های باستان آمونیوم کلرید را به عنوان پول و سپرده استفاده می کردند. آنها سنگ آمونیوم را از مکانی به نام پرستشگاه ژوپیتر یا همان لیبی جدید جمع آوری می کردند. اما آمونیاک به شکل نمک آمونیاک نخستین بار توسط شیمیدان جابر بن حیان (شیمی‌دان ایرانی) Geber در قرن 8 شناخته شد.

ساختار مولکولی

مولکول آمونیاک از یک اتم نیتروژن و سه اتم هیدروژن متصل به آن تشکیل شده است. با توجه به وجود یک جفت الکترون ناپیوندی بر روی نیتروژن، این مولکول ساختار هرم مثلثی دارد و زوایای پیوند کم‌تر از 109 درجه هستند. مولکول آمونیاک یک مولکول قطبی است که می‌تواند با خودش و بسیاری مولکول‌های دیگر، پیوند هیدروژنی برقرار نماید.

خواص فیزیکی

آمونیاک گازی است بی رنگ، با مزهٔ فوق العاده تند و طعم حاد و زننده که اشک‌آور و خفه کننده است. گاز آمونیاک از هوا سبک تر بوده و به سهولت به مایع تبدیل می‌شود. آمونیاک درآب بسیار محلول بوده و در منفی ۷۷/۷ درجهٔ سانتیگراد منجمد شده و در منفی 33/34 درجهٔ سانتیگراد به جوش در می‌آید. وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک 0/88 گرم بر سانتیمتر مکعب است.

خواص شیمیایی

خصلت بازی

آمونیاک طبق نظریه‌های اسید و باز برونستد-لوری و لوویس، یک ترکیب بازی محسوب می‌شود. pH محلول آبی آن هم بیش‌تر از 7 است که این واقعیت را آشکار می‌سازد. واکنش زیر، خصلت بازی مولکول آمونیاک را توضیح می‌دهد.

واکنش تفکیک بازی آمونیاک: (NH3(aq) + H2O(l) → NH4+(aq) + OH-(aq

واکنش‌های دیگر

گاز آمونیاک قابل افروزش و حدود اشتعالش ۱۶-۲۵ درصد حجمی گاز آمونیاک در هوا است. حضور مواد نفتی و دیگر مواد افروختنی خطر آتشگیری را افزایش می‌دهد. مجاورت و تماس آمونیاک با نقره و جیوه تولید " فورمینات نقره و جیوه " می‌کند که موادی شدیداً قابل انفجار هستند. گاز آمونیاک در اثر گرمای از ۴۰۰ درجه به بالا تجزیه شده و تولید نیتروژن و هیدروژن می‌کند.

تولید

روش‌های آزمایشگاهی

روش‌های صنعتی

مهم‌ترین روش صنعتی تولید آمونیاک، فرایند هابر نام دارد که شامل تهیة آمونیاک از عناصر سازندة آن می‌باشد. در این روش، گازهای نیتروژن و هیدروژن در دمای بالا و در فشار زیاد با هم واکنش می‌دهند و آمونیاک را تولید می‌کنند. کاتالیزگرهای مختلف هم به سهولت این واکنش کمک می‌نمایند

کاربرد

از موارد استفاده ی آمونیاک می توان به استفاده در تهیه ی کودهای شیمیایی، یخ سازی ، اسید نیتریک ، سایر ترکیبات نیتروژنه ، مواد منفجره و نگهداری از مواد غذایی اشاره کرد.

یکی دیگر از کاربرد های آمونیاک میتوان به استفاده در رشته ورزشی وزنه برداری و پاورلیفتینگ اشاره نمود. بوییدن این محلول باعث باز کردن عروق میشود و ورزش کار را تا حدودی عصبی میکند و در مهار کردن وزنه در مسابقات کمک میکند.