یکی از اساسی ترین وظایف در هر آزمایشگاه نگهداری درست و صحیح از تجهیزات آزمایشگاهی است. هر نوع آلودگی در محیط آزمایشگاه توقف پروژه و عدم اعتبار نتایج آزمایشگاهی را به همراه دارد. نگهداری از تجهیزات آزمایشگاهی یکی از گران ترین هزینه های بودجه هر آزمایشگاه بوده که برای صحت نتایج آزمایشگاهی لازم و ضروری می باشد.

نقش موثر کارکنان آزمایشگاه:

کارکنان آزمایشگاه در قسمت های مختلف از صنعت دارویی گرفته تا آموزش، صنعت پزشکی و سازمان های دولتی مشغول به کار هستند. وظایف کارکنان آزمایشگاه به نیازهای ویژه صنعت و کارفرما بستگی دارد. این وظایف شامل دریافت، ثبت و انجام آزمایش روی نمونه‌ها، تمیز کردن و نگهداری صحیح از تجهیزات آزمایشگاهی، کار با مواد شیمیایی و نگهداری و انبار کردن درست آن‌ها، تهیه گزارش و به ‌روزرسانی پایگاه داده‌ها می شوند. نگهداری و مرتب نگه داشتن تجهیزات آزمایشگاهی از وظایف کارکنان آزمایشگاه می باشد. این وظایف عبارتند از لیست کردن تجهیزات، ضدعفونی کردن سطوح و تجهیزات قبل و بعد از استفاده و دور ریختن نمونه‌ها، مواد شیمیایی و پسماندهای بیولوژیک خطرناک آزمایشگاهی بر اساس قوانین و اصول آزمایشگاهی می شود.  

ضد عفونی و استریل کردن آزمایشگاه:

برای جلوگیری از آلودگی و به دست آمدن نتایج درست، مرتب کردن و ضدعفونی صحیح تجهیزات آزمایشگاهی اهمیت خاصی دارد. برای جلوگیری از آلودگی در محیط آزمایشگاه می توان از روش های زیر استفاده کرد:

لباس و تجهیزات محافظتی: داشتن نورکافی و ضد عفونی بودن محیط آزمایشگاه از الزامات است. کارکنان آزمایشگاه باید همیشه در هنگام کار با نمونه‌ها از روپوش آزمایشگاه، ماسک، دستکش آزمایشگاه و عینک مخصوص استفاده نماید. استفاده از تجهیزات محافظتی مقاوم هنگام کار با مواد شیمیایی خطرناک یا هنگام تمیز کردن تجهیزات حاوی مواد شیمیایی سمی فراموش نشود.  

تمیز نگه داشتن ظروف شیشه ای آزمایشگاه: در آزمایشگاه تمیز و ضدعفونی کردن ظروف شیشه ای بسیار حائز اهمیت است. آلودگی موجود در آزمایشگاه نتایج آزمایش را دچار اشتباه می کند. ظروف شیشه ای را از هر گونه چربی و آلاینده ای پاک و تمیز کنید. هنگام اندازه گیری حجم مایعات تمیز بودن ظروف شیشه ای اهمیت زیادی پیدا می کنند. چربی و دیگر آلاینده ها موجب خیس نشدن یکنواخت ظروف شیشه ای می شوند. این امر مانع ازچسبیدن یکنواخت مایع به دیواره شده  که موجب بروز خطا در اندازه‌ گیری حجم می گردد.

تمیز کردن ظروف شیشه ای: از شوینده‌های مخصوص مانند آلکونوکس یا لیکویینوکس برای شستشوی ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی استفاده کنید. به صورت کلی ظروف شیشه‌ای را با محلول مناسب شسته و سپس چندین بار با آب مقطر بشویید و در آخر با آب دیونیزه بشویید. مواد شیمیایی آزمایشگاهی محلول در آب را سه تا چهار بار با آب دیونیزه شسته  و در آخر با آب مقطر بشویید. مواد شیمیایی آزمایشگاهی غیرمحلول در آب را دو تا سه بار با اتانول یا استون شسته و در آخر سه تا چهار بار با آب دیونیزه بشویید. باید به کمک برس ظروف آزمایشگاهی حاوی پسماند غیر محلول در آب را بشویید. زیر هواکش با آب شیر اسیدهای قوی مانند هیدروکلریک اسید و سولفوریک اسید  را شسته و سپس چندین مرتبه با آب دیونیزه آن ها را شستشو دهید. چندین مرتبه با آب دیونیزه اسیدهای ضعیف مانند استیک اسید، نیتروس اسید و اسیدهای رقیق‌شده را بشویید. بازهای قوی همانند سدیم هیدروکسید را زیر هواکش با آب شیر شسته و سپس چندین بار با آب دیونیزه شستشو دهید. بازهای ضعیف مثل آمونیاک را با آب شیر شسته و سپس سه تا چهارمرتبه  با آب دیونیزه بشویید. همیشه  با حلال‌های ملایم شروع کرده و در صورت لزوم از حلال‌های قوی استفاده نمایید.

خشک کردن ظروف شیشه ای: با حوله‌های کاغذی یا با استفاده از هوای پرفشار ظروف آزمایشگاهی شیشه‌ای را خشک نکنید زیرا در این روش‌ها ممکن است فیبر و ناخالصی به  محلول منتقل شده و آن را آلوده کند. ظروف شیشه‌ای باید در قفسه‌ یا کابینت به صورت خودبه‌خود خشک شوند. خیس گذاشتن ظروف شیشه‌ای اگر بخواهید کمی بعد درون آن‌ها آب بریزید اشکالی ندارد ولی توجه داشته باشید که این عمل  بر غلظت محلول نهایی تأثیرگذار نباشد. در صورت استفاده از ظروف شیشه ای بلافاصله بعد از شستشو باید ظرف خشک باشد، با استون آن را دو تا سه بار بشویید زیرا آب آن از بین رفته و استون هم سریع خشک می شود.

نکات ایمنی در آزمایشگاه:

همیشه لباس مناسب هنگام آزمایش بپوشید. شلوار بلند بهتر از شلوارک یا دامن کوتاه بوده و در صورت امکان در آزمایشگاه صندل نپوشید، هنگام آزمایش از لنز استفاده نکنید. استفاده از عینک ایمنی مخصوص و روپوش آزمایشگاهی را موقع انجام آزمایش فراموش نکنید. طرزاستفاده از تجهیزات ایمنی مانند شوینده چشم، دوش، پتوی اطفای حریق و کپسول اطفای حریق وغیره  را یاد بگیرید. از خوردن یا نوشیدن چیزی در آزمایشگاه پرهیز کنید. خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها سبب آلودگی شده  یا خودشان آلوده می‌شوند. مواد شیمیایی را با روش درست و صحیح دور بیاندازید. برخی مواد شیمیایی را باید با روش های خاصی دفع کرد، ولی بعضی دیگر را می توانید مطابق قانون داخل فاضلاب بریزید. تمیزکردن و نگهداری درست تجهیزات آزمایشگاهی و رعایت نکات ایمنی در محیط آزمایشگاه شما را از هر گونه آلودگی و حادثه ای دور کرده و موجب بالا رفتن سطح ایمنی و کارایی شما در آزمایشگاه می شود.

نکات ایمنی برای مواد شیمیایی:

مواد شیمیایی و نمونه ها باید به درستی برچسب خورده و مرتب شوند. به هیچ وجه با دهانتان پمپ نکنید. هرگز در آزمایشگاه هیچ ماده ای حتی آب خالی را با دهان پمپ نکنید. از پیپت خودکار یا حباب پیپت استفاده نمایید. انواع مواد شیمیایی که دفع آن‌ها در فاضلاب بی‌خطر است را بشناسید. در صورت داشتن سرگیجه و حالت تهوع شدید هنگام کار در آزمایشگاه، به خصوص در کنار هواکش به سرعت آنجا را ترک کرده و مسئول آزمایشگاه را از علایم خود مطلع سازید. در صورت ریختن جیوه روی زمین یا شکستن دماسنج از تمیز کردن آن خودداری کنید. مگر این که آموزش های ویژه در مورد این کار دیده باشید، در غیر این صورت با تیم نظافت مخصوص تماس بگیرید بروز حوادث در محیط آزمایشگاه را به مسئول آن گزارش دهید، زیرا این افراد آموزش مقابله با اتفاقات را بهتر می دانند و مسئولیت بیشتری در آزمایشگاه دارند.