کارکنان آزمایشگاه های شیمیایی در معرض عوامل بیماری زای عفونی و مخاطرات شیمیایی خطرناک هستند. اگر این افراد دانش و اطلاعات کافی در مورد اثرات سمی این مواد شیمیایی و راه های پیشگیری از صدمات احتمالی ایجاد شده هنگام جابجایی و نگهداری آن ها را داشته باشند، دچار آسیب های جدی از این عوامل نمی شوند. توجه به اسناد مربوط به اطلاعات ایمنی مواد یا داشتن اطلاعات مربوط به خطرات شیمیایی از طریق سازندگان یا فروشندگان مواد شیمیایی و استفاده از آن ها به عنوان بخشی از دستورالعمل ایمنی در مدیریت هر آزمایشگاه امری لازم و ضروری است. عوامل و مواد شیمیایی خطرناک با روش های تنفسی، تماس با پوست، فرورفتن سوزن و از طریق پوست آسیب دیده به فرد در معرض خطر آسیب می رسانند.

نگهداری مواد شیمیایی

تنها مقادیر مورد نیاز برای استفاده روزانه از مواد شیمیایی را در آزمایشگاه نگهداری شوند. هنگام نگهداری محلول های قابل اشتعال در ظروف ایمنی ظرفیت کلی در هر آزمایشگاه نباید بیشتر از 60 گالن در هر 5000 متر مربع باشد. در ساختمان ها و اتاق های طراحی شده مخصوص ذخایر عمده مواد شیمیایی را نگهداری کنید. مواد قابل اشتعال را درون ظروف فلزی قابل تهویه نگهداری کرده و هنگام وجود ذخایری بیشتر از 300 گالن باید حداقل یک اتاق نگهداری مواد قابل اشتعال در آزمایشگاه موجود باشد. ظروف آزمایشگاهی را در محلی قابل دسترس و با حداقل ارتفاع از کف اتاق قرار دهید. در هنگام اجبار برای ذخیره این مواد داخل کابینت ها باید ارتفاع کابینت ها حداکثر تا معرض دید چشم ها بوده و برچسب مخصوص نگهدارنده این مواد بر روی آن ها چسبانده شود. مواد قابل اشتعال نباید از محل جرقه الکتریکی، لوله های بخار، سرپوش (Ceiting) و سرآبفشان ها (Sprinkler head) در فاصله ای کمتر از 18 اینچ نگهداری شوند. نگهداری مواد شیمیایی باید توسط شرکت های سازنده و بر اساس روش های توصیه شده انجام گردد.

مواد شیمیایی منفجره

در تماس بودن آزیدها که بیشتر در محلول های ضد باکتریایی به کار می روند با ترکیبات مس و سرب بسیار اشتباه است. زیرا احتمال انفجار مهیب آن ها با ضربه های جزیی و خفیف زیاد می باشد. اترهای کهنه، خشک و تبدیل شده به کریستال بسیار ناپایدار و دارای قابلیت انفجاری هستند. اگر اسیدپرکلریک روی میز کار چوبی یا آجری ریخته شده و با مواد خشک همراه شود، احتمال انفجار بالایی دارد. ممکن است در اثر حرارت یا ضربه اسیدپیکریک و پیکرات ها منفجر شوند.

نحوه عملکرد هنگام ریخته شدن مواد شیمیایی

اغلب کارخانجات تولید کننده مواد شیمیایی آزمایشگاهی طی جداول انتشار یافته خود روش های مقابله با ریختن این مواد را توصیف می کنند. به شکل تجارتی جداول و کیت های مربوط به ریختن این مواد قابل تهیه هستند. مدیریت هر آزمایشگاه در تهیه این ملزومات و در دسترس قرار دادن آن ها در مواقع لزوم در محل مناسب مسئول است. جدول اعلام شده توسط کارخانه تولید کننده مواد شیمیایی کیت های مناسب برای استفاده به هنگام ریختن مواد شیمیایی، پوشش های محافظتی نظیر دستکش های لاستیکی مقاوم و مستحکم، روکش کفش ها یا چکمه های لاستیکی، ماسک تنفسی، وسایل جمع آوری، خاک اندازها و انبرهای مناسب برای برداشتن قطعات شکسته شده، تی های نظافتی، پارچه ها و حوله های کاغذی. سطل ها و وسایل مناسب برای تخلیه مواد ناشی از حادثه، خاکستر سودا (کربنات سدیم، Na2CO3) یا سدیم بی کربنات (NaHCO3) برای خنثی سازی اسیدها و مواد شیمیایی خورنده، شن و ماسه (برای پوشاندن مواد قلیایی ریخته شده)، شوینده غیرقابل اشتعال می باشد.

در صورت ریختن مواد شیمیایی خاص باید اقدامات زیر صورت بگیرد:

مطلع کردن مسئول ایمنی، رسیدگی به افراد حادثه دیده وخروج کارکنان غیرضروری از محل، خاموش کردن تمام شعله های روشن و تجهیزات الکتریکی، قطع کردن گاز اتاق، باز کردن پنجره ها و فضاهای مجاور در زمان ریختن مواد شیمیایی قابل اشتعال، راه اندازی تهویه مناسب برای خروج بخارهای متصاعد شده و اجتناب از تنفس بخارات متصاعد از مواد ریخته شده، اجرای موارد ضروری برای پاک سازی محیط از مواد ریخته شده بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده.

اثرات سمی مواد شیمیایی

برخی مواد شیمیایی اثرات زیان آوری بر روی سلامت افرادی که به نحوی با این مواد سروکار دارند، برجا می گذارد و بسیاری از آن ها دارای اثرات سمی مختلفی هستند.  برخی از اندام ها و بافت های بدن مانند دستگاه های تنفسی و گوارشی، خون، ریه ها، کبد، کلیه ها و غیره ممکن است  تحت تاثیر اثرات زیان آور مواد شیمیایی آسیب های جدی ببینند. خواص سرطان زایی یا teratogenic برخی از مواد شیمیایی کاملا تایید شده است. بلعیدن یا تنفس بخارات برخی از حلال ها سمی و خطرناک می باشد. قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی ممکن است اثرات قابل مشاهده فوری بر سلامت نداشته باشد، ولی می تواند فرد را دچار عوارضی مانند از دست دادن تعادل، خواب آلودگی و علایمی مشابه کند. همچنین اثرات برخی از مواد شیمیایی در صورت تماس مکرر و در طول زمان مشاهده می شود. در معرض فاز مایع بسیاری از حلال های آلی قرار گرفتن برای طولانی مدت و مداوم می تواند منجر به صدمات پوستی شود. این موضوع می تواند ناشی از اثر چربی زدایی این مواد باشد، ولی احتمال بروز علایم آلرژیک و ایجاد حساسیت نیز وجود دارد.

سوختگی های شیمیایی

به دنبال تماس با مواد اسیدی، قلیایی و مواد واکنش زا سوختگی شیمیایی ایجاد خواهد شد. این نوع سوختگی موجب آسیب رسیدن به پوست، چشم، ریه و دیگر اعضای بدن شده و می تواند تهدید کننده ای برای حیات باشد. مواد عامل سوختگی شیمیایی عبارتند از: اسید فورمیک، آمونیوم، آمونیاک، فنل، نیترات، فلزات معدنی، اسید سولفوریک، هیدروکسید سدیم و پتاسیم، هیدروکربن ها و تار می باشند.